تعیین اولویت های پژوهشی مرکز تحقیقات سوء مصرف مواد غرب کشور

سردبیر محترم توسعه پژوهش­های هر کشور بر اساس نیازهای نهفته در راهبردها و هدف­های موجود در برنامه­های توسعه آن کشور و افزایش توان فعالیت­های پژوهشی است و نخستین گام در راستای پژوهش های اصولی، فراهم نمودن منابع و تعیین اولویت های پژوهشی می باشد (1). از آن جا که در علوم پزشکی و بهداشتی، مسأله پژوهش، رابطه مستقیم با سلامت و عمر افراد دارد، تعیین اولویت ها در این حیطه، اهمیت دوچندانی می یابد. تنها 10 درصد از کل سرمایه­­های پژوهشی دنیا برای 90 درصد از مشکلات مردم جهان به کار گرفته می­شود. بنابراین در سال 1990 «کمسیون پژوهش حوزه سلامت برای توسعه» (commission on health research for development (cohred)) مفهوم «پژوهش در ضرورت های بهداشت ملی» (essential national health research (enhr)) را به عنوان راهبردی در جهت ارتقاء سلامت، توسعه بر پایه برابری و عدالت اجتماعی ارایه کرد .پژوهش در ضرورت های بهداشت ملی، ابزار اصلی برای تصحیح عدم تعادل 10 به 90 در پژوهش های حوزه سلامت و در نتیجه ابزار اصلی سلامت و توسعه است (2). این پژوهش با تغییراتی اندک، بر اساس روش cohred انجام گرفت. مراحل انجام کار به این ترتیب صورت پذیرفت: 1- نیاز سنجی، 2- تهیه لیستی از کارهای انجام شده و در حال انجام در طی سال های 90-1389 در ادارات و سازمان های ذی ربط، 3- تهیه لیستی از پژوهشگران، مسئولان و گروه های ذی نفع در بعد پژوهش در زمینه سوء مصرف مواد جهت مشارکت در جلسه تعیین اولویت های پژوهشی، 4- تشکیل جلسه ای با حضور مسئولان و پژوهشگران ذی ربط جهت تعیین اولویت های پژوهشی با استفاده از روش گروه اسمی (nominal group technique). از این فنون برای بررسی نظرات گروهی از کارشناسان به منظور نیل به توافق یا تصمیم جمعی استفاده می شود. این روش در شش مرحله شامل: تولید و نوشتن ایده ها؛ بازخورد ایده ها؛ بحث پی درپی در مورد ایده ها؛ رأی گیری مقدماتی؛ بحث در مورد رأی گیری مقدماتی و رأی گیری نهایی(8) اجرا می گردد و 5- امتیازدهی و اولویت بندی عناوین مطرح شده بر اساس هزینه-اثربخش بودن طرح از دیدگاه اقتصادی و اولویت طرح به لحاظ کاربردی بودن و نیازمندی به نتایج حاصل از آن (6). در این پژوهش زمینه های جامعه شناختی، اپیدمیولوژی، درمان و آموزش، بیشترین تعداد عناوین و مباحثی همچون بار بیماری، بعد زیست شناختی، سیگار و قلیان و داروهای نسخه ای، کم ترین تعداد عناوین را به خود اختصاص دادند. تمامی عناوین بر اساس امتیازاتی که هر عنوان به تنهایی کسب نموده در یک ترتیب کلی قرار داده شد و به عنوان اولویت های مرکز تحقیقات سوء مصرف مواد غرب کشور گزارش گردید. با توجه به عناوین انتخاب شده در هر کدام از زمینه ها، می توان برداشتی کلی از مشکلات و دغدغه های مسئولان و پژوهشگران داشت. نتایج حاصل نشان دهنده این موضوع است که در بسیاری از موارد هنوز به دنبال اطلاعات اولیه و دلایل پایه ای می باشیم. البته زمینه هایی همچون آموزش و پیشگیری که جزء عناوین اصلی انتخاب شده برای اولویت های سوء مصرف مواد می باشند شاید به نحوی گویای گرایش مثبت مسئولان پژوهشی و اجرایی حوزه اعتیاد به این دو مقوله اصلی در زمینه وابستگی و سوء مصرف مواد باشد. پایایی و روایی پژوهش هایی از این قبیل، خود جای بحث دارد. از آن جاکه پایایی نتایج این تحقیق منوط به افراد شرکت کننده در بررسی های کیفی می باشد نمی توان ادعایی بر پایا بودن آن داشت. ولی با توجه به شرایط کنونی و مدنظر قرار دادن اکثر گروه های ذی ربط و ذی نفع، شاید بتوان ادعا نمود که بهترین حالت ممکن حاصل گردیده است. اما از آن جا که نتایج بر اساس توافق کلی ارایه شده، می توان گفت که مطالعه از روایی بالایی برخوردار است.